تسمه تایم چیست؟
تسمه تایم یا زنجیر تایمینگ یا کم‌بلت بخشی از پیشرانه احتراق داخلی است که چرخش میل لنگ و میل بادامک را هم زمان سازی می کند . تا سوپاپ های پیشرانه در زمان های مناسب هنگام سیکل های ورودی و خروجی هر سیلندر باز و بسته شوند.
در پیشرانه تداخلی، تسمه تایم یا زنجیر تایم برای جلوگیری از برخورد پیستون به سوپاپ ها نیز حیاتی است. تسمه تایمینگ معمولا تسمه‌ای دندانه دار است که دندانه هایی در سطح داخلی اش دارد.
همانطور که گفته شد زنجیر تایمینگ در قدیم برای هماهنگ سازی چرخش میل لنگ و میل بادامک استفاده می شد؛ اما امروزه منسوخ شده است.
زمان بندی پیشرانه ها در ابتدا ازطریق زنجیر بود و باعث می شد پیشرانه خودرو با سروصدا و اصطلاحا سنگین کار کند.
به‌همین دلیل و نیز به‌دلیل سادگی استفاده، هزینه کمتر، بی نیازی به روغن کاری و بازدهی بیشتر، به تدریج زنجیر تایمینگ جایش را به تسمه تایم داد.
تسمه تایم چطور کار می‌کند؟
چرخه چهار مرحله‌ای موتورهای احتراق داخلی شامل؛
- مکش (پیستون در داخل سیلندر به پایین می‌رود، سوپاپ هوا باز میشود و مکش ایجاد شده. به وسیله حرکت رو به پایین سیلندر باعث مکش مخلوط سوخت و هوا به داخل سیلندر میشود.).
- تراکم (پیستون در داخل سیلندر بالا می‌رود، سوپاپ هوا بسته و مخلوط سوخت و هوا کمپرس میشود.).
- توان (شمع جرقه می‌زند و مخلوط سوخت و هوا منفجر میشود. پیستون به سمت پایین رانده و همزمان سوپاپ دود باز میشود.).
- تخلیه (پیستون به سمت بالا می‌آید و دود از محل سوپاپ دود خارج میشود.) است.
در این ۴ مرحله، زمانبندی باز و بسته شدن سوپاپ هوا و سوپاپ دود به وسیله تسمه تایم صورت می‌گیرد. در واقع تسمه تایم حرکت میل لنگ را به میل سوپاپ (میل بادامک) منتقل کرده. و میل سوپاپ هم سوپاپ ها را بالا و پایین می کند. اگر به خواهیم به عبارت دیگر چگونگی عملکرد تسمه تایم را توضیح دهیم. باید بگویم که این قطعه با هماهنگ کردن سرعت چرخش میل لنگ با میل سوپاپ، زمان باز و بسته شدن سوپاپ ها را تنظیم می کند.
تعویض تسمه تایم
از آنجایی که کار تایمینگ تنظیم زمانبندی باز و بسته شدن سوپاپ ها است، هرگونه لغزش این تسمه روی فولی متصل به میل لنگ یا میل سوپاپ باعث اشکال در عملکرد موتور می شود.
به همین دلیل روی این تسمه دندانه هایی وجود دارد که این دندانه ها روی فولی های دندانه دار قرار می گیرد. و بدین وسیله هیچ لغزشی صورت نمی گیرد.
وجود همین دندانه ها باعث شده که نصب کردن تایمینگ به سادگی تسمه های دیگر مثل تسمه دینام نباشد. کافی است تسمه تایم چند دندانه جابه‌جا نصب شود .
یا اساس این دندانه ها در محلی اشتباه قرار گیرند، آن وقت آسیبی جدی به موتور وارد خواهد شد. به همین دلیل تعویض تسمه تایم باید توسط یک مکانیک و تعمیرکار حرفه‌ای انجام شود.
و انجام این کار را نباید به هر کسی سپرد. در موتورهای چهارزمانه، به ازای هر دو دوری که میل لنگ می‌چرخد، میل سوپاپ یک دور خواهد چرخید که این هماهنگی به واسطه تسمه تایم انجام میشود.
تفاوت بین تسمه تایم و زنجیرتایم
- تسمه تایم قطعه‌ای است که هیچ صدایی از خود تولید نمی کند . و به دلیل جنس پلاستیکی و اصطحکاکی که حین حرکت خودرو ایجاد می شود، به مرور زمان دچار فرسایش شده و نیاز به تعویض در مدت زمان مشخص دارد. که هزینه تعویض آن بسیار کم است.
- زنجیرتایم قطعه‌ی فلزی پر سر و صدایی است که عمر طولانی تری دارد . حتی بعضی معتقدند عمر آن به اندازه عمر خود ماشین است و هیچ وقت نیازی به تعویض آن نیست. ما به شما توصیه می‌کنیم که به صورت مرتب سلامت زنجیرتایم ماشین خود را چک کنید تا از عدم نیاز به تعویض آن اطمینان حاصل پیدا کنید.
- از لحاظ عملکردی زنجیرتایم گزینه بهتری است، زیرا که انتقال قدرت توسط آن نسبت به تایمینگ بیشتر است. همچنین به دلیل عدم نیاز به تعویض در بیشتر موارد، هزینه‌ی کمتری را بر عهده شما می گذارد.
- در نظر داشته باشید که پارگی تسمه تایم منجر به تعمیر یا تعویض موتور میشود. در صورتی که پارگی زنجیرتایم به احتمال بسیار بالا با تعویض کل موتور خودرو همراه است و قابل تعمیر نیست. همچنین در موارد نادر این امکان وجود دارد که زنجیر تایم به یک باره دچار پارگی شود.
علائم خرابی تسمه تایم خودرو چیست؟
مواردی که باعث خرابی تایمینگ خودرو می شود عبارت اند از : لایه لایه و باز شدن هسته های فیبری تسمه یا ساییدگی و خردشدن دندانه های داخلی تسمه که باعث می شود.
قسمتی از تسمه صاف شود و دنده محرک در داخل آن بلغزد پاره‌شدن تسمه به‌دلیل ماهیت کششی زیاد الیاف به کار رفته در آن غیرمعمول است. براده ها و آلودگی های مخلوط شده با روغن و گریس اغلب نادیده گرفته می شوند.
و به آهستگی در تسمه می توانند قرار گیرند و باعث پیشرفت روند سایش شوند.
کشش صحیح تایمینگ بسیار مهم است و نباید خیلی شُل باشد که تسمه شلاق بزند. و نه خیلی محکم باشد .که سروصدا ایجاد و فشار زیادی به بلبرینگ‌های چرخدنده ها وارد کند.
جدا از خود تایمینگ، خرابی تسمه سفت کن یا یاتاقان چرخ دنده های مختلف و هرزگرد نیز معمول است که باعث میشود تسمه از جای خود خارج شود.
یکی از نشانه هایی که نیاز به تعویض زنجیر تایمینگ را اعلام می‌کند، صدای گوش‌خراش و مداوم از جلو پیشرانه است . هنگام تعویض تایمینگ خودرو، باید مطمئن شد. که حرکت سوپاپ ها و پیستون به درستی همگام سازی و هماهنگ شده‌اند.
نبود همگام سازی صحیح می تواند به مشکلاتی در زمان بندی سوپاپ و نیز برخورد سوپاپ ها و پیستون ها در پیشرانه های تداخلی منجر شود.
این مسئله فقط به تسمه تایم مربوط نیست. زیرا مشکل مشابهی در سایر روش های زمان بندی بادامک ها و میل لنگ (مانند چرخ دنده یا زنجیر) وجود دارد.