تسمه خودرو و انواع آن
تسمه به حلقه‌ای گفته می‌شود که از جنسی انعطاف‌پذیر ساخته شده است که قطر های متفاوتی دارند. از تسمه برای انتقال انرژی و ایجاد اتصالات مکانیکی استفاده می‌کنند. تسمه‌ها معمولا به دور چند پولی، قرقره یا چرخ پیچیده ایجاد یک مدار بسته می‌کنند و ضمن انتقال نیروی چرخشی آن‌ها به یکدیگر، ارتباط‌شان را نیز حفظ می‌کنند.
تسمه‌های خودرو یکی از لوازم مصرفی به کار رفته در موتور خودرو هستند. این قطعات لاستیکی وظیفه انتقال نیرو به دستگاه‌هایی مانند فرمان، واتر پمپ و … را به عهده دارند. جنس تسمه‌ها از پلاستیک است و در گذر زمان و تحت تاثیر عوامل مختلف از بین می‌روند. پارگی هریک از تسمه‌ها سبب از کار افتادن دستگاه مربوط به آن می‌شود. تسمه‌ها قطعاتی هستند که باید در دوره‌های مشخص مورد بررسی قرار گیرند و در صورت پوسیدگی تعویض شوند. امروزه در خودرو‌ها از تسمه تایم و تسمه دینام استفاده می‌شود. خودروهای قدیمی برای هر دستگاه تسمه مخصوص داشتند ولی امروزه دستگاه ها با تسمه تایم کار می‌کنند. برای ادامه مطلب میتوانید پنچرگیری ماشین را مطالعه بفرمایید.
انواع تسمه
تسمه تایم چیست؟
یکی از مهمترین بخش و قطعات موتور تسمه تایم است که سلامت آن در عملکرد موتور تاثیر بسیاری دارد. این تسمه حرکت چرخشی میل‌لنگ را به میل سوپاپ منتقل می‌کند و نیروی لازم برای حرکت میل سوپاپ یا میل بادامک را تامین می‌نماید. میل بادامک، برای ورود به مدار عملکرد موتور نیاز به نیروی اولیه دارد تا باز و بسته شدن سوپاپ‌ها را تنظیم نماید. در واقع عملکرد تسمه تایم با آگاهی از نحوه عملکرد موتور و نقش میل لنگ و میل بادامک مشخص می‌شود. لایه داخلی تسمه تایم دندانه‌دار تعبیه شده است که درگیری آن با میل بادامک را راحت‌تر می‌کند.
نکته مهم در فعالیت دقیق و تنظیم تایمینگ این تسمه، جایگیری صحیح و درست آن است. جابجایی یکی از این دنده‌ها می‌تواند منجر به برهم خوردن زمان‌بندی باز و بسته شدن سوپاپ‌ها شود. چرا که برای مثال در موتورهای ۴ زمانه با هر دو بار چرخش میل لنگ، میل بادامک یک دور می‌چرخد. بنابراین انتقال گشتاور باید دقیق و طبق زمان‌بندی انجام شود. سفت بودن و یا شل بودن تسمه نیز در کار آن ایجاد مشکل می‌کند. میزان لقی آن حین حرکت که نیاز به تنظیم دقیق دارد از طریق هرزگرد انجام می‌شود. همچنین ابعاد تسمه تایم نیز بسته به خودرو و موتور تغییر می‌کند. برای مثال در موتورهای SOCH که از یک میل بادامک استفاده می‌شود و تسمه تنها به پولی سر میل لنگ و میل سوپاپ متصل است طول کوتاه‌تری برای تسمه تایم در نظر گرفته می‌شود و در موتورهای DOCH که در آن‌ها از دو میل بادامک‌ها استفاده شده این طول بیشتر خواهد بود.
تسمه دینام چیست؟
به این تسمه دینام که تسمه پروانه و تسمه مارپیچ نیز گفته می‌شود، وظیفه انتقال نیروی گشتاور موتور به اجزای مختلف خودرو مانند واتر پمپ، اویل پمپ، دینام و سیستم تهویه مطبوع را بر عهده دارد. این تسمه به دور قرقره یا پولی مخصوصش که به میل‌لنگ متصل است پیچیده و به این ترتیب با شروع به کار موتور و چرخش میل‌لنگ به حرکت درآمده و گشتاور موتور را به اجزای موجود در مسیرش منتقل می‌کند.
ایجاد هرگونه مشکلی در این تسمه، منجر به توقف عملکرد تمام اجزای مرتبط با آن‌ها می‌شود. در خودروهای مختلف از یک یا دو تسمه دینام استفاده می‌شود. در صورت استفاده از یک تسمه دینام به این قطعه تسمه مارپیچ نیز می‌گویند، چرا که در مسیر خود، به دور قرقره‌های متعددی می‌پیچد. این تسمه‌ها معمولا در جلوی خودرو و زیر کاپوت قرار میگیرند.
وظیفه اصلی این تسمه برقراری ارتباط دینام با موتور و انتقال نیروی چرخشی موتور به دینام به منظور تامین انرژی مورد نیاز آن برای فعالیت است. دینام که نوعی ژنراتور جریان مستقیم است، انرژی مکانیکی را به انرژی الکتریکی تبدیل کرده و برق مورد نیاز باتری را تامین می‌کند. بنابراین باتری خودرو نیز با واسطه دینام، به این تسمه و فعالیت صحیح آن وابسته است. به این ترتیب تامین برق قسمت‌های مختلف خودرو نیز با تسمه تایم ارتباط طولی دارد.
انواع تسمه‌های دینام
- تسمه تایمینگ
- تسمه شیار دار
- تسمه V شکل
- تسمه تخت
- تسمه گرد
علائم خرابی تسمه‌ها
آسیب دیدن هریک از تسمه‌ها سبب می‌شود که دستگاه مورد نظر نیرویی دریافت نکند و در نتیجه عملکرد آن با اختلال مواجه شود. اگر هنگام استارت زدن و چرخاندن فرمان صدای جیر جیر از خودرو شنیده می‌شود احتمالا تسمه شل شده است. علائم زیر نشان دهنده خرابی تسمه است و در صورت مشاهده هرکدام از این علائم ها باید نسبت به تعویض تسمه اقدام فرمایید.
- چرب شدن تسمه
- قابل کنترل نبودن فرمان
- عدم کارکرد سیستم تهویه مطبوع و کولر خودرو
- وجود ساییدگی، پارگی و خشکی در تسمه
- به وجود آمدن حالت کشسانی در تسمه
- روشن شدن نور هشدار باتری